Regiobijeenkomsten Samen tegen armoede

Regionale avonden inspirerend

Klik hier om dit artikel te downloaden als Word-document.
Aan het eind van dit artikel vindt u links naar de (powerpoint)presentaties die bij de bijeenkomsten werden gebruikt.

Tussen 31 maart en 1 juni 2017 heeft het Knooppunt Kerken en Armoede vier regionale bijeenkomsten gehouden onder het motto ‘Samen tegen armoede’. Eén van de aanleidingen is het onderzoek ‘Armoede in Nederland’ dat de kerken eind oktober 2016 presenteerden.
Er blijkt zoveel hulp verleend te worden vanuit de kerken, er zijn zoveel verschillende initiatieven en er zijn zoveel vrijwilligers betrokken bij die hulp, dat het bijeenbrengen van die mensen een goed idee leek. Getuige de vele waarderende reacties van deelnemers, klopte dat ook. Op de avonden was er een goede mix van mensen die al gepokt en gemazeld zijn in het kerkelijk werk tegen armoede en anderen die er nog hun weg in zoeken.

De belangrijkste doelen van deze bijeenkomsten waren informatievoorziening, uitwisseling, bemoediging en het stimuleren van samenwerking. Er is steeds meer werk aan de winkel op het terrein van kerkelijke armoedebestrijding en schuldhulp, terwijl dat werk op het bordje ligt van een afnemend aantal vrijwilligers. Daarmee krijgt samenwerking tussen kerkgenootschappen, verschillende initiatieven als voedselbanken, noodfondsen en schuldhulpverlening, en met gemeente en instellingen een steeds grotere meerwaarde en urgentie.
Tijdens de bijeenkomsten krijgen deelnemers veel ‘gereedschappen’ aangereikt en brengen ze hun eigen oplossingen en ervaringen in. Het onderlinge netwerken begint gelijk al bij de ontspannen start met soep en broodjes. In de workshops krijgt dat nog meer inhoud.

Kerk krimpt, hulp groeit

In het openingsdeel van de bijeenkomsten wordt verteld over het onderzoek naar diaconale hulp, dat door de gezamenlijke kerken in 2016 is uitgevoerd. In die hulp gaat al met al ruim 36 miljoen euro per jaar om. Het aantal individuele hulpvragen steeg van 40.000 (2012) naar 50.000 (2015). En er worden bijna 730.000 vrijwilligersuren in gestoken, nog los van allerlei initiatieven als inloophuizen. De hoeveelheid hulp stijgt, ondanks forse krimp van de kerken. Er is dus echt wel wat aan de hand, en de kerkelijke inzet tegen armoede blijkt niet alleen uit het onderzoek, maar ook uit de grote betrokkenheid van de aanwezigen bij ‘Samen tegen armoede’.

Voorbeelden van samenwerking

In het plenaire deel van de bijeenkomsten werd telkens een inspirerend voorbeeld uit de regio gepresenteerd.
In ‘West’ is dat het Pact Sam Sam uit Amersfoort. Dit is een netwerk van vrijwilligersorganisaties, zowel kerkelijk als seculier, dat zich bezighoudt met het verminderen van armoede. Gezamenlijke activiteiten zijn netwerkbijeenkomsten rond thema’s, trainingen voor vrijwilligers, een nieuwsbrief en het doorgeven van signalen aan politiek, gemeente en professionele organisaties. Pact Sam Sam heeft ook een online-instrument voor hulpvragers op de website: de ‘Hulpvinder’.
In regio zuid wordt de ‘Diaconie in oecumenisch verband’ uit Nuenen gepresenteerd. Er is een lichte samenwerkingsstructuur opgebouwd, met 3 vergaderingen per jaar, die al 20 jaar heel goed werkt. Gezamenlijk activiteiten bestaan uit verwelkoming statushouders, een vakantieproject, deelname aan de stichtingen Leergeld en Plusminus, en een kerstpakkettenactie. Verder is er veel onderling contact.
In de regio’s noord en oost vertelt Egbert Fokkema over een initiatief in Noord-Friesland, waar drie jaar lang een diaconaal vertrouwenspersoon actief was. Een betaalde kracht werkte namens 44 kerken in Friesland. Zeker in kleine gemeenten blijkt dat heel goed te werken: laagdrempelig en gemakkelijk benaderbaar. Een luisterend oor, intermediair, adviseur en helper op maat, een brug tussen cliënt, kerk, overheden en instanties. De diaconale vertrouwenspersoon was dagelijks te bereiken op een gratis 0800-nummer. Dat was een gouden greep.

Armoede en de kerken

In de workshop ‘Armoede en de kerken’ komen veel voorbeelden aan de orde en zijn er waardevolle tips over de aanpak als je wat wilt betekenen voor mensen in je omgeving die de eindjes niet meer aan elkaar kunnen knopen. Een veel terugkerende vraag is: hoe kun je de contacten leggen, waar vind je de mensen in armoede? Er zijn tal van manieren om het contact te vinden met de doelgroep: van modern huisbezoek door te folderen met ‘kanskaarten’ tot stopperadvertenties en ‘tijdscollectes’. Zichtbaarheid met concrete activiteiten, zoals maaltijdprojecten, helpt enorm en maakt ook pastores en ouderlingen die je er bij betrekt gevoelig: stimuleer in het hele netwerk een ‘diaconale antenne’. In het kerkelijke netwerk zitten ook vaak mensen die werken in onderwijs, gezondheidszorg, ouderenzorg, maatschappelijk werk. Zij kunnen ook antenne zijn. En vooral: je overal bekend maken.

Een deelnemer: “Wat nieuw voor me was, is dat de kracht ligt in herhaling en dat het een kwestie van lange adem is. Mensen komen niet meteen na een eerste oproep in beweging. Ze moeten het idee krijgen dat het probleem waar ze mee zitten minder bijzonder is dan ze denken. Daar is tijd voor nodig.”
Een terugkerend thema in deze workshop is ook de beïnvloeding van de politiek. Veel diaconale organisaties zien dat als een taak. Tegenwoordig moet iedere gemeente elke vier jaar een beleidsnota armoedebestrijding maken. Daar is goed op in te spelen. Vraag er naar. Spreek er op in. Draag verbeteringen aan. De gemeente wil vaak best horen van maatschappelijke organisaties waar zij de knelpunten zien. De gemeenteraadsverkiezingen in maart 2018 vormen ook een belangrijk aanknopingspunt om aandacht te vragen voor armoede.

Noodfondsen

Een kerkelijk noodfonds biedt laagdrempelig tijdelijke financiële of materiële hulp aan mensen die door (familie)omstandigheden in geldnood verkeren. Kerk in Actie ontwikkelde een ‘gereedschapskist’ waarmee je kunt werken als je dit in je woonplaats op wilt zetten. Het opstarten van een kerkelijk noodfonds wordt daar in tien stappen beschreven als maatwerk. Intern: je missie en visie, het management, je methoden. Extern: met wie werk je samen, wat en wie heb je nodig en voor welke doelgroepen kun je wat betekenen? Een belangrijk aspect is dat de noodhulp meestal een opstapje is om daarna goede begeleiding te regelen, bijvoorbeeld in samenwerking met SchuldHulpMaatje.
Er werd ook een raad gegeven: “Wees er ook alert op dat gemeentelijke overheden niet hun verantwoordelijkheden op het noodfonds afschuiven. En houd het noodfonds in eigen hand, zodat de kerken er zelf mee kunnen doen wat ze willen.”

Schuldhulp

Een inmiddels bekende en succesvolle aanpak is SchuldHulpMaatje. Sinds 2010 worden deze ondersteuners van mensen met problematische schulden overspoeld; met mensen in problemen, maar ook met maatjes. Henk Woertink van SchuldHulpMaatje Zwolle: “Het aantal opgeleide vrijwilligers is bij ons in korte tijd gestegen van 8 naar meer dan 50.” Zij staan mensen volhardend bij. Zeker als je in de schulden zit, heb je iemand nodig die in je gelooft en je helpt, zonder te oordelen, gewoon met je aan de slag gaat om weer financieel orde op zaken te stellen.
SchuldHulpMaatje heeft een geavanceerde manier om mensen die in de problemen zitten te wijzen op de mogelijkheden voor ondersteuning. Mensen in postcodegebieden waarvan bekend is dat er veel schulden zijn, die bepaalde zoekwoorden gebruiken, krijgen advertenties te zien van SchuldHulpMaatje. Dezelfde methode als Wehkamp gebruikt, maar dan niet voor de ‘handel in armoede’ zoals een deelnemer de schandalige rentes en incassomethoden bestempelt, maar voor hulp.

Voedselbanken

Voedselbanken zijn onafhankelijk en niet kerkelijk. Maar kerken zijn wel op allerlei manieren verbonden met de voedselbanken. Veel vrijwilligers zijn afkomstig uit het diaconale werk. Diaconieën, caritasinstellingen en andere kerkelijke organisaties dragen financieel bij. In kerken worden vaak acties gehouden, zoals het inzamelen van niet-bederfelijke producten voor de voedselbank. En veel uitgiftepunten van de voedselbank zijn gevestigd in kerkgebouwen.
Informatie over de werkwijze van voedselbanken, recente ontwikkelingen en haken en ogen, ervaringen met samenwerking tussen kerken en voedselbanken en mogelijkheden voor uitbreiding daarvan, kwamen aan de orde in de workshops.

Diaconale platforms

Samenwerking blijkt steeds vaker het sleutelwoord te zijn om goede ondersteuning te bieden. Met minder vrijwilligers meer problemen tegenkomen, vergt het bundelen van krachten. Je kunt verschillende deskundigheden bij elkaar brengen, elkaar steunen, de dienstbaarheid aan de samenleving vergroten en beter aan belangenbehartiging doen. Derk Jan Poel: “Het gaat om wederzijds inspireren en van elkaar leren, massa maken en beter kunnen helpen.” Overheden en instanties vragen ook steeds meer om één kerkelijk aanspreekpunt, bijvoorbeeld rond de Wmo. In de workshop wordt volop onderschreven dat bundeling in diaconale platforms een grote meerwaarde heeft. “Het geeft ook veel meer plezier in het werk, als je het samen kunt doen”, benadrukt één van de deelnemers.

Volgend jaar weer?

De avonden leverden veel op. Ze gaven een impuls aan het meer samen optrekken tegen armoede. De meeste aanwezigen gaven aan dat het voor herhaling vatbaar is. Maar dan het liefst in eigen plaats of kleinere regio. Het Knooppunt Kerken en Armoede gaat bezien hoe dat te realiseren is.

Knooppunt Kerken en Armoede