Knooppunt Kerken en Armoede
‘Laat kerk en overheid samen optrekken’
Kerk en overheid moeten zich samen inzetten voor een persoonlijke benadering van mensen in armoede. Koudwatervrees voor elkaar, uit een soort misplaatst beroep op de scheiding van kerk en staat, moeten we laten varen, zei scriba René de Reuver van de Protestantse Kerk in Nederland bij de presentatie van het Armoedeonderzoek 2019.
De Reuver vertelde dat hij het Armoederapport 2019 met dubbele gevoelens in ontvangst neemt. “Ik ben geweldig trots op al die diaconieën, diaconaal betrokken vrijwilligers in onze kerken – ruim 80% van alle diaconieën is op een of andere wijze betrokken bij het bestrijden van armoede!
Ondanks dat de kerken kleiner worden is de diaconale betrokkenheid net als in de vorige onderzoeksperiode gegroeid. Het aantal aanvragen is nog nooit zo hoog geweest: ruim 62.000; het geld dat besteed is in 2018, bijna 41 miljoen, is nog nooit zo hoog geweest; en tot slot het aantal uren dat in deze is besteed is nog nooit zo hoog geweest, omgezet in euro’s 40 miljoen!
Ik word hier stil van. Wat een inzet, en wat een betrokkenheid. Ik heb voor al die betrokken diaconale vrijwilligers diep en diep respect!
Tegelijk sta ik hier met schaamte en boosheid. Dit rapport gaat over armoede in ons land, een van de meest welvarende landen ter wereld. Bovendien presenteren we het in een tijd waarin het ons economisch voor de wind gaat. De overheid heeft een financieel overschot. De stijging van de armoedecijfers steken hier tegenover wel heel schril af.
Zoals u weet is dit niet het eerste armoederapport dat de kerken presenteren. Een aantal schrijnende conclusies kwamen ook al voor in eerdere rapporten. Het doet mij zeer om in het rapport te lezen dat:
- diaconale werkers nauwelijks merken dat de inzet van de overheid ter bestrijding van armoede de afgelopen jaren positief heeft uitgewerkt. De cijfers spreken boekdelen!
- hulpverleners ten opzichte van 2015 twee keer zoveel tijd kwijt zijn omdat aanvragen veel ingewikkelder zijn geworden en de route door het woud van regelgeving veel lastiger is geworden.
Gisteren was ik, samen met enkele mensen van Kerk in Actie, op werkbezoek in Scheemda (Oost-Groningen). Alex, een ervaringsdeskundige van generatieve armoede, vertelde zijn aangrijpende verhaal. Hij gaf aan dat hij, net als de meeste van zijn mensen, de formulieren van de overheid nauwelijks kan volgen. In brieven die hij kreeg wordt steevast gedreigd met boete en straf. Hij wordt blijkbaar bij voorbaat gezien als potentiële wanbetaler en fraudeur. Over vertrouwen gesproken…
Weet u wat Alex heeft geholpen om uit zijn armoede isolement te komen? Een hulpverlener die hem zag als mens! Iemand die hem de ruimte bood om zijn verhaal te vertellen en die met hem mee ging denken. Niet alleen over hem, zonder hem, maar met hem! Gandhi: over mij, zonder mij is tegen mij!
Waar ik blij van word in het rapport, is de conclusie dat diaconieën laagdrempelig en mensgericht werken, zonder onderscheid des persoons. Ik herken daar het optreden van Jezus in. Waar ik niet blij van word, is opnieuw te lezen dat de overheid ervaren wordt als bureaucratisch, wantrouwend en formalistisch (protocollen en loketten).
Gisteren in Scheemda vertelde een van de diaconale vrijwilligers – nagenoeg al het werk dat zij daar doen wordt gedaan door vrijwilligers – dat de burgerlijke overheid het pand van waaruit zij hun werk, zoals een kleding- en voedselbank, doe aanslaan voor OZB-belasting. Waarvan moeten zij dit betalen? Een van de grootste schuldeisers van mensen in armoede blijkt de overheid te zijn…
U begrijpt: het onderzoek roept heel verschillende gevoelens bij mij op. Het maakt in ieder geval inzichtelijk hoe armoede in ons land speelt en wat er vanuit kerken gebeurt.
Vanuit de conclusies uit dit rapport – en dat van eerdere – doe ik een hartstochtelijk pleidooi op de overheid en op de kerken om in deze gezamenlijk op te trekken. Om
- koudwatervrees voor elkaar, uit een soort misplaatst beroep op de scheiding kerk en staat, te laten varen. Wel kunnen we ons dit, gezien de urgentie van de armoedeproblematiek, niet permitteren!
- de overheid vanuit haar politieke verantwoordelijkheid en de kerken vanuit haar diaconale roeping, ons gezamenlijk in te zetten voor een persoonlijke benadering en begeleiding van mensen in armoede.
- voor een één loket beleid, de bureaucratie voorbij.
- als overheid en kerk niet los, naast of tegenover elkaar maar gezamenlijk op te trekken, opdat mensen in armoede, net als Alex, zich gezien weten.
De uitnodiging van u, staatssecretaris, aan de Raad van Kerken om hierover verder te praten staat nog uit. De Raad zet dit gesprek graag met u voort. Dit alles in de hoop dat onze gezamenlijke inzet ertoe leidt dat we in het volgende rapport kunnen melden dat armoede in Nederland daalt.
dr. René de Reuver, scriba Protestantse Kerk in Nederland