Caritas Europa luidt noodklok

Stijgende armoede en inkomensongelijkheid

Katholieke hulporganisaties van het Caritas-netwerk, waaronder Cordaid, luiden de noodklok over de stijgende armoede en inkomensongelijkheid in Europa. De verregaande bezuinigingen van de afgelopen acht jaar, bedoeld om Europese lidstaten uit de crisis te helpen, hebben de kloof tussen arm en rijk alleen maar vergroot en sociale voorzieningen uitgehold. Ook in Nederland.

Verarming in Nederland

Vanuit Cordaid Nederland en het Landelijk Katholiek Diaconaal Beraad is gewerkt aan het Nederlandse Caritas rapport, dat eind november is verschenen. In het Caritas Cares Netherlands Report wordt aangegeven dat verarming en verschulding onder de Nederlandse huishoudens sterk zijn toegenomen. De eenouderhuishoudens met jonge kinderen zijn de eerste groep met het risico op armoede en sociale uitsluiting. De langdurige werkloosheid onder vooral mensen van 45 jaar en ouder is scherp gestegen. Er is in de recente jaren door de nationale overheid nauwelijks of geen inclusief werkgelegenheidsbeleid gevoerd. En rond het streven naar toegang tot gezondheidszorg, educatie en wonen is de uitsluiting toegenomen.

Vijf aanbevelingen voor beleid

Het Nederlandse rapport geeft vijf aanbevelingen door om de sociale crisis tegen te gaan. Ten eerste het verhogen van de laagste sociale uitkeringen om zo ook het inkomen van werklozen te verhogen. Ten tweede om de recente scherpe bezuinigingen op de werkloosheid uitkeringen te niet te doen en de periode van de werkloosheidsuitkering te verlengen van twee naar drie jaar. De derde aanbeveling is om het mogelijk te maken om parttime betaald werk te doen naast de sociale uitkering, om zo het gat van dertig procent tussen laagste uitkering en wettelijk minimum loon te dichten.
Inzake het werkgelegenheidsbeleid geeft het rapport de aanbeveling om nationaal regelvrije zones te creëren om zo de mogelijkheden van langdurig werkloze mensen te vergroten om als zelfstandige ondernemers actief te worden. Bij het scheppen van deze regelvrije zones kunnen sociale coöperaties ontstaan, waarin mensen de combinatie kunnen maken tussen uitkering, betaald werk en ondernemerschap. Een tweede aanbeveling verzoekt de nationale overheid initiatieven te nemen om de EU Richtlijn rond gelijke kansen in Werkgelegenheid ook in Nederland in te voeren, om zo de discriminatie op de arbeidsmarkt rond etnische minderheden, lichamelijk en geestelijk gehandicapten en ouderen tegen te gaan.

Europees Rapport

Op donderdag 14 april 2016 hebben Cordaid directeur Simone Filippini en Secretaris-Generaal van Caritas Europa Jorge Nuño Mayer het Europees Caritas rapport End Poverty in Europe gepresenteerd met concrete aanbevelingen voor een socialer Europa. Een versie van het rapport is aangeboden aan staatssecretaris Klijnsma van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid omdat Nederland dit eerste halve jaar voorzitter is van de EU.
Petra, een Nederlandse vrouw die door fysieke handicaps niet kan werken, leeft al 20 jaar van een bijstandsuitkering. Ze heeft een netto besteedbaar inkomen van 25 euro per week. “Het is voortdurend schrapen en schrappen.” Petra is één van de 123 miljoen Europeanen die in armoede leven. Dat is 25% van de EU-bevolking. Hun aantal is de afgelopen jaren alleen maar toegenomen, zo blijkt uit het rapport van Caritas Europa. “Ondanks het streven van de EU 2020-Strategie om het aantal mensen dat leeft in armoede en sociale uitsluiting met 20 miljoen te doen afnemen tussen 2010 en 2020, telt de EU nu vijf tot zes miljoen meer mensen in armoede”, aldus het rapport.

Europa lijkt steeds meer op de VS

Politiek adviseur van Cordaid Paul van den Berg: “De verzorgingsstaat wordt steeds verder uitgekleed. Steeds meer mensen vallen uiten de boot. In die zin lijkt Europa steeds meer op de VS. Het sociale EU-beleid om armoede en uitsluiting te bestrijden faalt faliekant.”
Ook in Nederland neemt de kloof tussen rijk en arm toe, zo blijkt uit het Centraal Planbureau rapport ‘Een lang tekort’, dat in maart 2016 is verschenen. Mensen op of onder de armoedegrens zijn slecht gehuisvest, kunnen niet naar de dokter en krijgen geen kansen op een baan. De harde kern van armoede, die zich uit in de groep mensen die al langer dan vier jaar in armoede leven, is sinds de crisis van 2008 toegenomen.

Risicogroepen

De groepen die volgens het Caritas Cares Europa report 2016 het hardste worden getroffen door bezuinigingsmaatregelen en afkalvende sociale voorzieningen zijn:

• langdurig werklozen
• werkende mensen met een laag inkomen
• eenoudergezinnen
• kinderen
• migranten en vluchtelingen
• mensen met een fysiek of mentaal handicap.

Hun rechten worden stelselmatig geschonden: mensen op of onder de armoedegrens zijn slecht gehuisvest, kunnen niet naar de dokter, de tandarts of het ziekenhuis als het moet en krijgen geen kansen op een baan, waardoor ze afhankelijk blijven van steeds geringere voorzieningen. Op allerlei manieren raken ze steeds meer uitgesloten van de participatiesamenleving.

Concrete aanbevelingen

In End Poverty in Europe – Our solutions to make it happen, komen Caritas Europa en Cordaid met 18 concrete aanbevelingen voor een socialer Europa. Zo pleiten ze onder andere:

• voor een kinderfonds om het recht van elk kind dat in armoede leeft naar school of de crèche kan, en gratis gezondheidszorg, fatsoenlijke huisvesting en gezond eten
• voor een verhoging van het sociaal minimum om het risico te verkleinen dat mensen onder de armoedegrens vallen en extreme armoede in Europa uit te bannen
• om het minimumloon te verhogen zodat gezinnen gegarandeerd in hun basisbehoeften kunnen voorzien en menswaardig kunnen leven

Momenteel faalt het Europese sociale beleid. “Maar Europa heeft wel degelijk de middelen en de mogelijkheden om 123 miljoen mensen uit de gruwelijke greep van de armoede te krijgen”, aldus Shannon Pfohman, hoofd Lobby en Beleid van Caritas Europa.

Ondernemen mét behoud van uitkering

In Nederland vraagt Cordaid de overheid om meer regelluwe zones te creëren waarin bijstandsgerechtigden aan de slag kunnen als kleine ondernemers zonder onmiddellijk verlies van hun uitkering.
In Nederland helpt Cordaid mensen die aan de zijlijn staan, om weer in hun eigen bestaan te kunnen voorzien en mee te doen in de samenleving. Dat doet Cordaid door het stimuleren van coöperatief ondernemerschap: een innovatief concept waarbij mensen die in de bijstand leven samen gaan ondernemen. Cordaid ondersteunt met kennis en coaching, met toegang tot expertise, netwerken en kapitaal.

Klik hier om het Nederlandse rapport te downloaden.
Klik hier om het EU Rapport ‘End Poverty in Europe’ te downloaden.

Door Hub Crijns,bestuurder LKDB en Joep van Zijl, manager Cordaid Nederland