Knooppunt Kerken en Armoede
Arm(en)bestuur in Limburg
Zoals elders in Nederland zijn ook in Limburg altijd arm(en)besturen verbonden geweest aan parochies en dekenaten. De oudere Arm(en)besturen hebben vaak een vermogen verworven. Op dit vermogen konden parochianen een beroep doen wanneer zij financieel of anderszins in de problemen kwamen. Menig R.K. Arm(en)bestuur ging vanaf de jaren 70 een slapend bestaan leiden. Maar ze zijn terug van weggeweest.
Caritas wordt vaak afgebeeld als moeder met kind. Foto door: Hub Crijns
Door Hub Vossen, Aalmoezenier van Sociale Werken Bisdom Roermond
Armbestuur overbodig
Na het Tweede Vaticaans Concilie werd in Nederland uitgebreid gesproken over de diaconale rol van de kerk. Zo ook in Limburg. De discussie werd mede in gang gezet door de komst van sociale wetgeving in Nederland, waarbij de overheid de zorg voor sociaal-maatschappelijke vragen overnam en regelde.
In de Nederlandse bisdommen werden begin jaren 70 de lokale R.K. Arm(en)besturen omgezet in Parochiële Charitas Instellingen (PCI). In het bisdom Roermond gebeurde dat niet, door de visie van de toenmalige bisschop Gijsen. Hij zag geen rol meer weggelegd voor de diaconale en maatschappelijke taak van de kerk. In deze jaren ontstonden in het bisdom behoorlijk veel spanningen. Dit was ook te merken bij de vele lokale arm(en)besturen, die uiteindelijk een eigen weg gingen. Gaandeweg werd de band met parochie of dekenaat op veel plaatsen losser. Nieuwe bestuursleden werden niet meer met goedkeuring van het bisdom benoemd. Wel bleven zij hun activiteiten uitvoeren. Maar mede door de rol die de overheid op het sociale vlak door de komst van de sociale wetgeving overgenomen had, veranderde het bestedingspatroon. Bij veel Arm(en)besturen kwamen geen vragen om hulp meer binnen. Menig R.K. Arm(en)bestuur ging een slapend bestaan leiden.
Hernieuwde rol caritas
Met de komst van Mgr. Wiertz in 1993 werden langzaamaan de banden met de R.K. Arm(en)besturen weer opgepakt. De meeste contacten kwamen moeizaam tot stand. De lokale arm(en)besturen wilden hun eigen ‘verworven’ zelfstandigheid graag behouden en waren beducht voor de inkijk van het bisdom. Langzaam werden hernieuwde contacten met het bisdom, alsmede in de lokale samenleving opgebouwd. Zeker in de laatste jaren hebben de meeste R.K. Arm(en)besturen een duidelijke en eigen plek in de lokale samenleving ingenomen. Deze hernieuwde rol is met name tot stand gekomen door de veranderende houding van een terugtrekkende overheid. Steeds vaker komen hulpvragen bij de Arm(en)besturen terecht. Daarnaast zijn de besturen zich opnieuw gaan oriënteren op de rol die zij in de huidig snel veranderende samenleving hebben. Een van die besturen is het R.K. Armbestuur uit Sittard. De ontwikkeling die zij doormaakten is exemplarisch voor de Arm(en)besturen in het bisdom Roermond.
Onbekend, maar wel bemind (zeker in de huidige tijd)!
Het R.K. Armbestuur Sittard
Armoede is ook in Sittard een begrip van alle tijden. Ook hier is de houding van en naar armen door de eeuwen heen veranderd. Al in 1299 wordt er in Sittard melding gemaakt van een gasthuis voor de opvang van zieken, armen en daklozen. Rond 1800 is een groot gedeelte van de Sittardse bevolking afhankelijk van bijstand. Tot aan de Franse tijd hielden de toenmalige parochies zich grotendeels bezig met armenzorg, en in 1822 werd een Burgerlijk Armbestuur opgericht. In 1854 werd door de komst van de Armenwet de verantwoording weer teruggelegd bij de parochie. In de archieven is dan terug te lezen dat de pastoor van de Sittardse parochie vanaf dan beschikt over een fonds voor stille armen. Het R.K. Armbestuur gaf in deze dagen hulp in de vorm van brood, kolen en geld. Hulp die tot ver in de twintigste eeuw van groot belang bleek voor een grote groep mensen uit de Sittardse samenleving. In 1916 formuleerde het toenmalig R.K. Armbestuur haar doel als volgt: ‘Het Rooms Katholiek Armbestuur te Sittard is een bijzondere vereniging van weldadigheid, uitsluitend bestemd tot een voortdurende verzorging van R.K.-behoeftigen en staande onder toezicht van de bisschop van Roermond’ (Artikel 1 van de statuten, 1916). Het bestuur stond toen nog uitdrukkelijk onder toezicht van de bisschop van Roermond
Eigenstandige rol
In de jaren 70 werd dit ‘onder toezicht staan van de bisschop van Roermond’ ook in Sittard losgelaten. Het toenmalige bestuur ging heel vrij om met deze bepaling, en ook vanuit het bisdom kwam in die jaren geen of weinig reactie. Na de komst van Mgr. Wiertz in 1993 werd door het bestuur van dit R.K. Armbestuur nog lang argwanend naar het bisdom gekeken. Men bepaalde een eigen lijn. Er was geen verantwoording naar het bisdom en ook in het toekennen van ondersteuning werd kritisch gekeken naar de achtergronden van de aanvraag.
In de afgelopen jaren zijn de contacten met het bisdom en lokale parochies weer duidelijk genormaliseerd. Inmiddels wordt de jaarrekening ook weer bij het bisdom aangeboden. Wel heeft men nog uitdrukkelijk een zelfstandige positie en is er geen officiële band met parochie en bisdom. In 2014 formuleerde het huidige bestuur haar doel als volgt: ‘Het Rooms Katholiek Armbestuur Sittard stelt zich ten doel om door middel van donaties financiële nood te lenigen bij natuurlijke personen en bij hoge uitzondering, dit ter beoordeling van het voltallige bestuur, rechtspersonen, teneinde op eenmalige en structurele wijze een helpende hand in deze financiële nood te bieden.’
Werkkapitaal van het R.K. Armbestuur Sittard
Het Sittardse R.K. Armbestuur kan momenteel werken vanuit een behoorlijke reserve, die in het verleden opgebouwd is uit erfenissen, legaten en donaties. Men heeft bepaald dat het totale kapitaal in stand gehouden moet worden en uitgaven gedaan kunnen worden uit de opbrengsten van dit kapitaal. Zo wordt nu per kalenderjaar een limiet vastgesteld. Met dit jaarlijks vastgesteld bedrag worden mensen in Sittard geholpen. Het gaat daarbij vaak om individuele noden. Het bestuur vindt het belangrijk dat aanvragers naast de financiële hulp ook daadwerkelijk samen met anderen gaan kijken en werken aan hun problemen. Veel aanvragen komen momenteel binnen via intermediairs vanuit het welzijnswerk en pastores. Financiële ondersteuning is van belang, als vervolgens ook daadwerkelijk en concreet gekeken wordt naar de problemen en hulp gezocht wordt om uit de problemen te komen
Samenwerking
Naast het R.K. Armbestuur zijn er in Sittard nog een groot aantal, vaak ook kerkelijke, fondsen actief. Veel van deze fondsen wisten tot voor kort niet of nauwelijks van elkaars bestaan. Enkele jaren geleden zijn al deze lokale fondsen aangeschreven en is gekeken naar elkaars doelen en werkwijzen. Momenteel wordt de samenwerking in de Westelijke Mijnstreek uitdrukkelijk opgezocht, waarbij iedereen de eigen verantwoordelijkheid zal behouden. De samenwerking laat zien dat er gerichter hulp verleend kan worden, en tevens gerichter vragen gesteld aan (lokale)overheden.
Trackback van jouw site.